Όταν τα Ακραία Καιρικά Επεισόδια Επισκέφτηκαν τη Θεσσαλονίκη

Από τις ακραίες θερμοκρασίες του καλοκαιριού του 2007 στις ακραίες βροχοπτώσεις του 2014...

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ενιαύσιος του 2017

Κλίμα; Ακραία καιρικά φαινόμενα; Λέξεις ικανές να πυροδοτήσουν συζητήσεις επί συζητήσεων ανάμεσα στις παρέες, αφού η συγκεκριμένη θεματολογία φαίνεται να αποτελεί το νούμερο 2 άγχος των νεοελλήνων σχετικά με το μέλλον τους, μετά τα οικονομικοκοινωνικοπολιτικά του καιρού της κρίσης.

Κλίμα και Θεσσαλονίκη. Υπάρχει περίπτωση να έχουμε ήδη ξεκινήσει να ζούμε σε μια κλιματική περίοδο με εικόνες βγαλμένες από το μέλλον; Ας εξετάσουμε δύο συγκεκριμένες περιπτώσεις της τελευταίας δεκαετίας οι οποίες πληρούν όλες εκείνες τις προϋποθέσεις ώστε να μπορούν να χαρακτηριστούν ακραίες. Για να μαθαίνουν λοιπόν οι νέοι και να θυμούνται οι (νταξ, όχι και τόσο) παλιοί…

Ακραίες Θερμοκρασίες του Καλοκαιριού του 2007

Το 2007 υπήρξε ένα ιδιαίτερα θερμό έτος για την Θεσσαλονίκη με 3 μεγάλα κύματα καύσωνα, ένα σε κάθε καλοκαιρινό μήνα. Στη διάρκεια αυτού του καλοκαιριού, τόσο οι ελάχιστες όσο και οι μέγιστες τιμές, στη Θεσσαλονίκη συγκεκριμένα, έσπασαν πολλά ρεκόρ τα οποία κρατούσαν από τη δεκαετία του 1940 ακόμα! Δώστε βάση (Εικόνα 1):

• Ο Ιούνιος του 2007 υπήρξε ο θερμότερος Ιούνιος από το 1946 και μετά.
• Στη διάρκεια του Ιουλίου του 2007, το μοναδικό ρεκόρ που δεν έσπασε, ήταν αυτό της υψηλότερης ελαχίστης θερμοκρασίας.
• Για τον Ιούνιο και ιδίως για τον Ιούλιο, σχεδόν όλες οι μέρες παρουσίασαν μέγιστες πάνω από τη μέση μέγιστη θερμοκρασία του αντίστοιχου μήνα για το διάστημα 1946-2006.
• Οι ελάχιστες και οι μέγιστες θερμοκρασίες κινήθηκαν σε τιμές ρεκόρ και για τον χειμώνα του 2007.

Ακραίες Θερμοκρασίες του Καλοκαιριού του 2007

Θα ήταν χρήσιμο εδώ να τονίσουμε το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα κύματα καύσωνα δεν παρατηρήθηκαν μόνο στη Θεσσαλονίκη. Το 2007 υπήρξε ακραία θερμό τόσο για την Ανατολική Μεσόγειο και τη Βαλκανική Χερσόνησο γενικότερα όσο και για το σύνολο του ελλαδικού χώρου ειδικότερα. Η αποτίμηση καταγράφει 7 θανάτους, πολλά κρούσματα θερμοπληξίας, σοβαρά προβλήματα στην ηλεκτροδότηση πολλών περιοχών και τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών οι οποίες ευνόησαν τις εκτεταμένες πυρκαγιές τον Αύγουστο του 2007, ιδίως στην Πελοπόννησο, με πάνω από 80 νεκρούς .

Δύο σχόλια σχετικά με το θέμα. Πρώτον ο ανθρώπινος παράγοντας φαίνεται να βοήθησε! Ναι, όπως το ακούτε. Οι ακραίοι καύσωνες Ιουνίου και Ιουλίου υπήρξαν σημαντικά πιο έντονοι συγκριτικά με τα αντίστοιχα ακραία επεισόδια του 1987 και 1988, αλλά τόσο οι προγνώσεις όσο και τα μέτρα πρόληψης οδήγησαν σε πολύ μικρότερο αριθμό νεκρών συγκριτικά με τους 1300 του 1987! Δεύτερον, τα μετεωρολογικά μοντέλα (π.χ. ECMWF) φάνηκε να λειτουργούν καλά ως προς την προγνωσιμότητα (σε μέση κλίμακα, 10-15 μέρες) της έναρξης των καυσώνων, αν και δεν φαίνεται να μπορούν να πιάσουν πάντα τη διάρκειά τους. Με άλλα λόγια, τους περιμένουμε μεν τους καύσωνες αλλά δεν εκτιμήσαμε ακριβώς το πόσο θα κρατήσουν.

Ακραίες Βροχοπτώσεις του 2014 στη Θεσσαλονίκη

Το 2014 υπήρξε για τη Θεσσαλονίκη ένα έτος στο οποίο η βροχή το τερμάτισε, τόσο σε ετήσια όσο και σε εποχιακή βάση! Συγκεκριμένα, και για τη χρονική περίοδο από το 1958 και μετά, είχαμε (Εικόνα 2):

• Ρεκόρ ετήσιας βροχόπτωσης στα 912.2 mm βροχής, με υπερδιπλασιασμό από τον μέσο όρο των 446 mm. Το προηγούμενο ρεκόρ συνέβη το 1987 με ετήσια βροχόπτωση 650.4 mm (Εικόνα 2).
• Ρεκόρ ημερών βροχής με 133 μέρες. Το προηγούμενο ρεκόρ κατεγράφη το 1963 με 121 μέρες βροχής.
• Σε εποχιακή βάση είχαμε: Ρεκόρ βροχόπτωσης το καλοκαίρι και το φθινόπωρο με 245.8 mm και 262.8 mm βροχής αντίστοιχα.
• Στις 16 Ιουλίου του 2014 είχαμε το απόλυτο καταγεγραμμένο ρεκόρ από το 1958 και μετά με 107.3 mm βροχής, 98.5 mm συνεχόμενα μέσα σε 15 ώρες και 41mm/τρίωρο δύο φορές εντός της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.

Ακραίες Βροχοπτώσεις του 2014 στη Θεσσαλονίκη

Ας δούμε τα ρεκόρ που δεν έσπασαν...

• Χειμώνας 2014: Έκλεισε στα 229 mm βροχόπτωσης και τις 37 μέρες βροχής. 270.2 mm είχαν καταγραφεί τον χειμώνα του 1996 και 50 μέρες βροχής το χειμώνα του 1969.
• Άνοιξη 2014: 174.6 mm βροχόπτωσης και 36 μέρες βροχής. 202.2 mm είχαν καταγραφεί αντίστοιχα το 1987 και 40 μέρες βροχής το την άνοιξη του 1969.
• Καλοκαίρι 2014: Είχαμε συνολικά 24 μέρες βροχής. 27 μέρες βροχής είχαν καταγραφεί το καλοκαίρι του 1983.
• Φθινόπωρο 2014: Είχαμε 36 μέρες βροχής, ακριβώς όσες και το φθινόπωρο του 1962.

Σχόλιο σχετικά με τα παραπάνω: Το 2014 υπήρξε ακραία βροχερό αλλά τα ρεκόρ που δεν έσπασαν ανήκουν στα έτη 1996, 1987, 1983, 1969 και 1962. Στο εξάμηνο χειμώνας-άνοιξη του 1969 συγκεκριμένα, τις μισές μέρες έβρεχε!

Τι συμπεράσματα προκύπτουν απ’ όλα αυτά;

Το συμπέρασμα είναι μάλλον ξεκάθαρο. Ναι, μέσα στην τελευταία δεκαετία είχαμε ακραία καιρικά επεισόδια στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Είχαμε. Αυτό και μόνο αυτό. Η ανάγκη του ανθρώπου να γνωρίζει τα μελλούμενα, είναι διαχρονική και με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί αναμφίβολα ένα hot θέμα, πολλοί είναι αυτοί που θα έμπαιναν στον πειρασμό να πατήσουν πάνω στα κύματα καύσωνα του 2007 και τις ακραίες βροχοπτώσεις του 2014 για να βγάλουν επιπλέον συμπεράσματα για το μέλλον. Αυτή όμως είναι μια εξαιρετικά αφελής και ανεύθυνη θεώρηση για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον η πρόβλεψη για το μέλλον είναι δύσκολη. Για την ακρίβεια, όσο πιο μακρινή χρονικά, τόσο πλησιάζει προς το «ακατόρθωτη». Δεύτερον και εξίσου σημαντικό, οι μόνοι που δικαιούνται να αξιολογήσουν τα δεδομένα και να καταλήξουν σε κατά το δυνατόν ασφαλή συμπεράσματα, είναι οι ειδικοί επιστήμονες του κλίματος. Και δεν είναι τυχαίο ότι οι τελευταίοι είναι πολύ πιο φειδωλοί στην εξαγωγή συμπερασμάτων συγκριτικά με το ευρύ κοινό.

Αν παρόλα αυτά συνεχίζετε να θέλετε μια ασφαλή πρόβλεψη, μπορείτε να κρατήσετε το εξής: Μέσα στα επόμενα χρόνια, η Θεσσαλονίκη θα συνεχίσει να είναι μια πολύ όμορφή πόλη, με μια παραλία κόσμημα και παρατηρητήριο του καιρού, με αρκετή υγρασία, με εκπληκτικά ηλιοβασιλέματα, και με τις 28 μέρες Βαρδάρη ανά έτος και τις καλοκαιρινές μπουκαδούρες να δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε όλον τον υπόλοιπο χρόνο να μπορούν να προπονούνται οι κωπηλάτες και να μαθαίνουν να αισθάνονται τον άνεμο οι ιστιοπλόοι.

Βιβλιογραφία

K. Tolika, P. Maheras, I. Tegoulias, (2009), Extreme temperatures in Greece during 2007: Could this be a “return to the future”?, Geophysical Research Letters, Vol. 36, L10813, doi:10.1029/2009GL038538, 2009

I. Pytharoulis, D. Brikas, P. Louka, T. Makrogiannis and T. Karacostas, (2008, ), Characteristics and predictability of the intense heat wave that affected Greece in June 2007, COMECAP2008, 2008, Pages 195-202

D. Founda, C. Giannakopoulos, (2009), The exceptionally hot summer of 2007 in Athens, Greece - A typical summer in the future climate? Global and Planetary Change, Vol. 67, Issues 3–4, June 2009, Pages 227–236

K. Tolika, C. Anagnostopoulou and P. Maheras (2016), Analysis of the Synoptic Conditions of the Extreme Rainfall Heights of 2014 in Thessaloniki, Perspectives on Atmospheric Sciences, Vol 1, Springer International Publishing, Pages 463-468

I. Pytharoulis, S. Kotsopoulos, I. Tegoulias, S. Kartsios , D. Bampzelis, T. Karacostas, (2015), Numerical modeling of an intense precipitation event and its associated lightning activity over northern Greece, Atmospheric Research, Vol. 169, Pages 523-538