Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ενιαύσιος του 2018
1. Ετυμολογία
Η λέξη καταιγίδα προέρχεται από τον συνδυασμό των λέξεων κατά + αιγίς, όπου αιγίς η κατσίκα στην προγονική μας γλώσσα. Τι σχέση έχει η κατσίκα; Πολύ απλά, από δέρμα κατσίκας ήταν φτιαγμένη η ασπίδα του Δία και οι καταιγίδες συνέβαιναν κάθε φορά που ο Δίας ήταν τσατισμένος και κουνούσε βίαια την ασπίδα του! Ποιος να του έσπαζε τα νεύρα άραγε; (Cherchez la femme...)
2. Κύκλος Ζωής της Καταιγίδας
Η καταιγίδα, απ’ τη στιγμή που γεννιέται έως τη στιγμή που πεθαίνει, ακολουθεί μια ξεκάθαρα διαγεγραμμένη πορεία μέσα από 3 στάδια. Στα γρήγορα: Ανάπτυξη (Cumulus), Ωρίμανση (Mature) και Διάλυση (Dissipating). Στη φάση της ανάπτυξης έχουμε θερμό και υγρό αέρα ο οποίος ξεκινάει να ανέρχεται στα ψηλότερα και πιο κρύα στρώματα της ατμόσφαιρας. Στη φάση της ωρίμανσης, ο πολύ ψυχρός ανώτερος αέρας έχει ήδη παγοποιήσει ένα μεγάλο τμήμα του περιεχόμενου στο καταιγιδοφόρο νέφος υδρατμού και έτσι, σ’ αυτό το επίπεδο, το ανοδικό ρεύμα μπλοκάρεται ενώ παράλληλα δημιουργείται και ισχυρότατο καθοδικό ρεύμα αέρα. Σ’ αυτήν τη φάση τα καταιγιδοφόρα νέφη αποκτούν το γνώριμο σχήμα του άκμονα (εικόνα 1) με το οποίο διακοσμείται το μπουρίνι, όπως το βλέπουμε από μακριά. Και η βροχόπτωση, οι άνεμοι και οι κεραυνοί φτάνουν στην κορύφωσή τους. Μόλις η οργή του συστήματος αρχίσει να ξεθυμαίνει, η καταιγίδα μπαίνει πλέον στη φάση της διάλυσης. Το ανοδικό ρεύμα έχει ψοφήσει, το νέφος έχει αδειάσει σε σημαντικό βαθμό από υδρατμούς, το καθοδικό ρεύμα επικρατεί και η κορυφή του νέφους παρασύρεται από τους πολύ ισχυρούς ανέμους στα όρια της τροπόσφαιρας (αεροχείμαρρος). Λήξη συναγερμού!
Εικόνα 1: Ο άκμονας στα cumulonimbus! (πηγή: http://bit.ly/2BLaDlC)
Εικόνα 2: Μπουρίνι στη Θάλασσα
3. Σφοδρότητα του Ανέμου
Έχετε δοκιμάσει να φυσήξετε με δύναμη, έτσι, στο πουθενά; Πιθανόν. Καταφέρατε κάτι; Σίγουρα όχι. Δοκιμάστε τώρα να φυσήξετε με δύναμη μέσα σε μια τεφροδόχο για να δω κάτι... Αυτό που συμβαίνει, με απλά λογάκια, είναι το εξής: Ένα ισχυρό φύσημα το οποίο συναντάει κάποιο εμπόδιο, αναγκάζεται να εκτονωθεί σε διευθύνσεις παράλληλες με την επιφάνεια του εμποδίου, σκορπίζοντας τα πάντα στο διάβα του. Ομοίως και τη στάχτη της γιαγιάκας από την τεφροδόχο σε κάθε δυνατή γωνιά καθώς και στο πρόσωπό σας.
Θυμάστε τώρα το καθοδικό ρεύμα εντός του καταιγιδοφόρου νέφους, για το οποίο μιλήσαμε προηγουμένως; Μαντέψτε ποιο είναι το εμπόδιο πάνω στο οποίο σκάει! Η σφοδρότητα και η αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του ανέμου εντός της καταιγίδας οφείλεται τελικά, όχι σε αέρα ο οποίος μας έρχεται από δεξιά και αριστερά αλλά σε αέρα ο οποίος μας έρχεται με δύναμη από πάνω, από ένα νέφος το οποίο καταρρέει με ορμή μέσα στον εαυτό του, και ο οποίος αέρας, αφού προσκρούσει στο έδαφος, εκτονώνεται βίαια προς κάθε κατεύθυνση. Στο τσακίρ κέφι, το καθοδικό ρεύμα έχει επαναφέρει και αεροπλάνα στο έδαφος κατά τη απογείωση.
4. Πόσο Μακριά Βρίσκεται η Καταιγίδα;
Βλέπετε την αστραπή. Μετράτε τα δευτερόλεπτα μέχρι να ακούσετε τη βροντή. Αν δεν έχετε διαθέσιμο χρονόμετρο, απαγγέλετε "χίλια-ένα, χίλια-δύο, χίλια-τρία..." με φυσικό ρυθμό και μόλις σταματήσετε στο χίλια-κάτι, κάτι είναι τα δευτερόλεπτα που μεσολάβησαν ανάμεσα σε αστραπή και βροντή. Διαιρείτε τα δευτερόλεπτα με το 3 και έχετε την απόσταση της καταιγίδας σε χιλιόμετρα. 6 δευτερόλεπτα; 2 χιλιόμετρα μακριά η καταιγίδα.
5. Δεν Μας Ψεκάζουν
Αλλά ενίοτε ψεκάζουν τα νέφη! Ποιους σκοτεινούς σκοπούς εξυπηρετούν; Μα φυσικά την καταστολή του χαλαζιού. Πως; Δώστε βάση. Το χαλάζι δεν είναι τίποτα άλλο από συμπυκνώσεις υδρατμού (σταγόνες) γύρω από πυρήνες συμπύκνωσης, οι οποίες σταγόνες, ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας σε διαδοχικές διαδρομές πάνω στο ανοδικό και το καθοδικό ρεύμα του καταιγιδοφόρου νέφους, παγοποιούνται σε διαδοχικούς φλοιούς κάθε φορά που φτάνουν στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες της κορυφής. Αυτοί οι σκοτεινοί τύποι που ψεκάζουν (διατηρούν κρησφύγετα στον ΕΛΓΑ), εμπλουτίζουν το νέφος σε πυρήνες συμπύκνωσης και έτσι ο διαθέσιμος υδρατμός συμπυκνώνεται και παγοποιείται (με αριθμητικό παράδειγμα) αντί σε 100 χαλάζια (sic) μεγέθους κοτρόνας, τελικά σε 1100 χαλάζια μεγέθους μπαλάκιων (sic) του τένις. Οι κοτρόνες, στην πορεία τους μέχρι το έδαφος, θα δεν θα προλάβαιναν να λιώσουν εντελώς και θα έφταναν σ’ εμάς ως μπαλάκια του ping-pong. Τα μπαλάκια του τένις προλαβαίνουν να λιώσουν και φτάνουν σ’ εμάς ως βροχή.
Εικόνα 3: Ξηρή Καταιγίδα (πηγή: http://bit.ly/2E94EEO)
6. Υπάρχουν και Ξηρές Καταιγίδες
Τι είναι ξηρή καταιγίδα; Μια καταιγίδα στην οποία είναι ελάχιστη ή απουσιάζει εντελώς η βροχή. Για να ακριβολογήσουμε, η βροχή δεν είναι ακριβώς απούσα, αλλά εξατμίζεται πριν προλάβει να φτάσει στην επιφάνεια. Η βάση των νεφών σε μια ξηρή καταιγίδα βρίσκεται σε πολύ μεγάλο ύψος, κοντά στα 2500m από το έδαφος, με το νερό που πέφτει να εξατμίζεται κάπου στην διαδρομή. Το καλό με την ξηρή καταιγίδα; Με την υγρασία απούσα, μπορεί να σας δώσει καταπληκτικές φωτογραφίες. Το κακό; Μιλάμε για το νούμερο ένα αίτιο φυσικής πρόκλησης πυρκαγιών παγκοσμίως καθώς τα φυτά, τα δέντρα, οι θάμνοι και τα κλαδιά που δεν έχουν βραχεί, αρπάζουν φωτιά ιδιαίτερα εύκολα από τους εν αφθονία κεραυνούς!
7. Αριθμοί που Τρομάζουν!
- Μια μέση καταιγίδα εκλύει ενέργεια ισοδύναμη με 100 KiloTons εκρηκτικής ύλης TNT. Η αντίστοιχη ενέργεια που απελευθερώθηκε από την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα ήταν ισοδύναμη με 16 KiloTons εκρηκτικής ύλης TNT.
- Η θερμοκρασία εντός του κεραυνού είναι περίπου πέντε (5) φορές μεγαλύτερη από την θερμοκρασία της επιφάνειας του ηλίου!
- Η κορυφή του καταιγιδοφόρου νέφους είναι φορτισμένη θετικά ενώ η βάση του αρνητικά. Το έδαφος κάτω από το νέφος είναι επίσης φορτισμένο θετικά. Η πιο συχνή μορφή αστραπής είναι αυτή κατά την οποία έχουμε μεταφορά αρνητικού φορτίου από το νέφος προς το έδαφος (negative lightning) και η τυπική τιμή της τάσης σε μια τέτοια αστραπή είναι τα 100.000.000 Volt. Για όσους δεν κατάλαβαν, μιλάμε για εκατό εκατομμύρια Volt! Και για να έχετε μέτρο σύγκρισης, εκεί όπου βλέπετε πινακίδες που γράφουν "ΚΙΝΔΥΝΟΣ, Υψηλή Τάση", μιλάμε για τιμές στην περιοχή των 150 χιλιάδων Volt. Αλλά ας συνεχίσουμε μιας και υπάρχουν και αστραπές οι οποίες ξεκινάνε από το υψηλότερο τμήμα του νέφους στις οποίες το καθαρό φορτίο που καταλήγει τελικά στο έδαφος (θετικό φορτίο της κορυφής αλλά και αρνητικές διακλαδώσεις της βάσης) είναι θετικό (positive lightning). Στην κατηγορία αυτή ανήκει μόλις το 5% του συνόλου των αστραπών, αλλά αυτές οι αστραπές είναι πολύ πιο ισχυρές. Τυπική τιμή τάσης; 1.000.000.000 Volt! Ναι. Ένα δις Volt! Και πόσο μακριά μπορούν να χτυπήσουν; Έχουν αναφερθεί ακόμα και αποστάσεις των 40 Km από τη ζώνη της βροχόπτωσης! Γενικά, αν μπορείς να ακούσεις τους κεραυνούς, βρίσκεσαι σίγουρα σε απόσταση στην οποία μπορείς θεωρητικά να χτυπηθείς από μια τέτοια αστραπή.
7 + 1 = Η Χρήσιμη Συμβουλή της Ημέρας
- Η πιθανότητα, να χτυπηθεί κάποιος από κεραυνό στη διάρκεια της ζωής του, είναι 0.01%.
- Η πιθανότητα να κλικάρει κάποιος ένα banner στην Ελλάδα είναι 0.05% (http://bit.ly/BSbyNumbers). Η επισκεψιμότητα στα site πλέον γίνεται κυρίως από κινητές συσκευές και το 60% των κλικ σε banner στις κινητές συσκευές συμβαίνει κατά λάθος (http://bit.ly/BSbyNumbers).
Με βάση τα 1 και 2 αντιλαμβάνεστε ότι η πιθανότητα να χτυπηθεί κάποιος στη διάρκεια της ζωής του από κεραυνό και η πιθανότητα να κλικάρει κάποιος το banner σας, εκεί που διαφημίζεστε, είναι συγκρίσιμες.
Θα ξοδεύατε ποτέ λεφτά για ασφάλεια ζωής από χτύπημα κεραυνού; Φαντάζομαι πως όχι. Πολύ ωραία. Προεκτείνοντας τον συλλογισμό, μην ξοδεύετε λεφτά για να διαφημίζεστε με banner. Τζάμπα ζαλίζετε τον κόσμο και δεν σας κλικάρει και ποτέ. Κρατήστε τα λεφτά σας και με ευχαριστείτε άλλη φορά...
blog comments powered by